Hollanda Ekİm 2025 Gündemİ: Seçİm Son Düzlüğü, Konut Fİyatları, İşsİzlİk, Gazze ve Sİyasİ Atmosfer

Ekim ayında Hollanda’yı neler meşgul etti? 29 Ekim genel seçimleri, tıkanan konut piyasası, artan işsizlik, yabancı öğrenci politikaları ve Gazze’ye ilişkin tartışmalar…

Özet – Ekİm 2025’te Hollanda’da Neler Oldu?

• 29 Ekim 2025’te yapılan genel seçim öncesi son haftalarda VVD ve CDA zorlandı, D66 ise anketlerde beklenmedik bir yükselişe geçti.

• Aşırı sağ cephenin göçmen karşıtı eylemleri ve PVV’li vekillerin AI ile hazırlanmış alaycı içerik sayfası geri tepti.

• Seçim gecesi exit poll sonuçları D66’yı birinci gösterdi; PVV ile 26–26 sandalye ama oy farkıyla zafer D66’nın oldu.

• Konut piyasasında fiyatlar ve satışlar artmaya devam ediyor; ABN AMRO 2025 fiyat artış beklentisini %8’den %8,7’ye çıkardı.

• Hollanda’da işsizlik oranı %4’e yükseldi; 409.000 kişi iş arıyor ama bulamıyor.

• Evsizlik, özellikle Amsterdam ve Den Haag’ta, yükselen bir toplumsal kriz haline geldi.

• Lisans düzeyinde yabancı öğrenci sayısı düşüyor; bunun ekonomiye 4–5 milyar € etkisi olacağı konuşuluyor.

• Ekonomi yılın ilk üç çeyreğinde %0,4 büyüdü, enflasyon %3,1 seviyesinde.

• Gazze’ye yönelik savaş suçları tartışmaları ve büyük protestolar, Hollanda sokaklarında da gündemin en sert başlıklarından biri oldu.

1. Ekİm 2025’te Sİyaset: Seçİme Doğru Son Vİraj

Ekim ayının siyasi başlığı, şüphesiz 29 Ekim genel seçimleriydi. Ayrı videolarda seçim sonucu ve koalisyon senaryoları detaylı işlendiği için burada daha çok Ekim boyunca yaşanan siyasi iklime odaklanalım.

VVD: “Çakma Wilders” Eleştirileri ve Dilan Yeşilgöz’e Tepki

Seçim öncesi anketlerde:

• VVD’nin oyu düşüş trendindeydi,

• Parti, giderek daha sağa kaymakla; hatta “çakma Wilders” olmakla suçlanıyordu.

Dilan Yeşilgöz: agresif çıkışları, keskin söylemleri nedeniyle ciddi eleştiri aldı. Bu da partinin, özellikle merkeze yakın seçmen nezdinde güven kaybetmesine yol açtı.

CDA: Bottenbal Tartışmaları ve Hristiyan Okullar Konusu

CDA lideri Bontenbal, seçim öncesi dönemde:

• Genel olarak sevilen, “yükselişte” görülen bir liderdi,

• Ancak televizyon tartışmalarında beklenen performansı gösteremedi.

En tartışmalı başlıklardan biri:

• Hristiyan okullarında, çocuklara eşcinselliğin “kabul edilmeyen” bir yaşam biçimi olarak öğretilip öğretilmemesi.

Bu tartışma: Hollanda’da artık dini eğitime mesafeli ana akım toplumla, partinin “Hristiyan” kimliği arasında CDA’yı sıkıştırdı ve oy kaybına neden oldu.

2. Aşırı Sağ Cephenİn Eylemlerİ, AI Skandalı ve Wİlders’in Kampanyası

Göçmen Karşıtı Eylemler: Geri Tepti

Seçime günler kala, bazı aşırı sağ gruplar:

• Göçmen karşıtı eylemler düzenledi,

• Çevreye ve binalara zarar verdi,

• Taşkınlıklarla gündeme geldi.Bu eylemler, “siyasette kimin işine yarıyorsa onu yapar” mantığıyla bakıldığında bile, uç sağın kendi ayağına sıktığı hamleler gibi göründü. Seçim sonucuna pozitif katkı değil, negatif algı bıraktı.

PVV’li Vekillerin Yapay Zeka Sayfası Skandalı

Seçime iki gün kala ortaya çıkan başka bir olay:

• Timmemans’la dalga geçen, AI ile üretilmiş görseller ve giflerle dolu bir sayfanın,

• İki PVV’li vekile ait olduğunun sızdırılması.

Bu olay:

• Wilders’in bile özür dilemek zorunda kaldığı,

• “Milletvekilisin, yapay zekâyla meme sayfası mı yönetiyorsun?” dedirten,

• Uç sağın ciddiyetsizliğini ve seviyesizliğini gösteren bir örnek olarak algılandı.

Wilders ve Terör Tehdidi Gündemi

Belçika’da tutuklanan bir terör zanlısının, öldürmeyi planladığı kişiler listesinde Wilders’in adının geçmesi, PVV lideri tarafından:

• “Kampanyalarımı durduruyorum, devlet bu işi araştırsın” gibi açıklamalarla siyasi malzemeye çevrilmeye çalışıldı.

Ancak:

• Toplumda bu çıkışlar çok büyük bir dalga yaratmadı,

• Ekim sonundaki gündemde daha çok, uça sağ seçmenin taşkınlıkları ve vekillerin skandalları konuşuldu.

3. Seçİm Gecesİ: Exİt Poll, D66’nın Zaferİ ve PVV’nİn Şoku

Ekim ayının doruk noktası 29 Ekim seçim gecesiydi.

Exit Poll Nasıl Çalışıyor?

“Holland Exit Poll” sistemi:

• Tüm oyları saymadan,• Ülkeyi temsil eden belirli sandıklardaki sonuçlara bakarak, çok düşük hata payıyla genel sonucu tahmin etmeye dayanıyor.

• Hata payı genellikle ±2 sandalye.

Bu yıl da aynı yöntemle akşam 21:00–22:00 gibi tablo ortaya çıktı.

Sonuç: D66 Birinci, PVV İkinci

• D66: 26 sandalye

• PVV: 26 sandalye

Ancak:

• D66’nın oy sayısı daha yüksek olduğu için,

• Seçimin birincisi resmen D66 ve lideri Rob Jetten oldu.

PVV açısından bu sonuç:

• “Zaten kimse bizimle koalisyon kurmuyor” söyleminin ötesinde,

• “Halk beni birinci yaptı ama sistem izin vermiyor” iddiasını da boşa düşüren bir tablo oldu.

GroenLinks–PvdA cephesinde ise:

• Beklentilerin altında kalan sonuçların ardından,

• Timmermans istifa etti, parti lider değişikliğine gitti.

Ekim ayı itibarıyla seçim süreci tamamlandı; bundan sonrası artık koalisyon pazarlıkları.

4. Hollanda Konut Pİyasası – Fİyatlar Neden Hâlâ Yükselİyor?

Hollanda’nın en tıkanmış alanlarından biri olan konut piyasası, Ekim 2025’te de gündemde kaldı.ABN AMRO Tahminini Yükseltti: %8 → %8,7

ABN AMRO’nun çalışmasına göre:

• 2025 için konut fiyat artışı beklentisi %8’den %8,7’ye çıkarıldı.

Gerekçeler: maaş artışları, talebin hâlâ yüksek olması, rekabetin ve overbidding kültürünün sürmesi

Satışlar ve Fiyatlar: Rakamlar Ne Diyor?

2025’in ilk 8 ayında (Ağustos dahil):

• Yaklaşık 150.000 ev satıldı

• Bu, geçen yılın aynı dönemine göre %16 daha fazla

Sadece ikinci çeyrekte:

• Yeni evler %7,8 değerlendi

• Mevcut (eski) evler %9’un üzerinde değer kazandı

Ortalama satış fiyatları:

• Yeni konut: ≈ 495.000–500.000 €

• Mevcut konut: ≈ 470.000 €

Uzun Vadeli İhtiyaç: 2040’a Kadar 1,2 Milyon Ev

Çalışmalara göre:

• 2040’a kadar 1,2 milyon yeni konuta ihtiyaç var

• Bunun yaklaşık 700.000’i “uygun fiyatlı” olmalı

• Bu da yılda 70.000 yeni konut anlamına geliyor

Hükümetin hedefi:

• Yıllık 100.000 ev

• Gerçekleşen: Son yılda yaklaşık 82.000 konut üretildi

Göç artış hızının yavaşlaması ve üretimin (her ne kadar hedefin altında olsa da) devam etmesi nedeniyle:➡ Konut sorununun 2026’ya doğru “daha stabil” bir noktaya gelmesi bekleniyor. Fiyat artışı devam etse de eğrinin yavaşlaması öngörülüyor.

5. İş, İşsİzlİk ve İşgücü Pİyasası: Son 4 Yılın En Yüksek İşsİzlİk Oranı

İşsizlik %4’e Çıktı

Hollanda’da işsizlik:

• Son aylarda %4 seviyesine ulaştı. Bu, son 4 yılın en yüksek oranı

Tanım gereği “işsiz” sayılan kişi:  15–75 yaş arasında olup, belirli bir dönemde aktif olarak iş arayan ama bulamayan kişi.

Bu tanıma göre:

• 409.000 kişi işsiz. Bunun dışında 3 milyondan fazla kişi, çalışmak istemediği/aramadığı için istatistiğe girmiyor.

Layoff Dalgası: Teknoloji ve Yapay Zeka Etkisi

• Teknoloji şirketleri ve AI odaklı dönüşümler,

• Bazı sektörlerde ciddi işten çıkarmalara (layoff) yol açtı.

Nitelikli olduğunu düşünen birçok çalışan da bu dalgadan etkilendi. Bu nedenle işsizlikteki yükseliş sadece “düşük vasıflı” gruba değil, beyaz yakalı ve yüksek eğitimli kesime de yansıdı.

Ayrımcılık ve Azınlıkların Deneyimi

Yapılan çalışmalar:

• Azınlıkların, karma iş ortamlarında bile ayrımcılık ve adaletsizlik hissettiklerini gösteriyor. Yerli bir vatandaş ile göçmen arasında iş bulma süresi ve fırsatları aynı değil.

• Göçmen olmak, işgücü piyasasında hâlâ somut bir dezavantaj yaratabiliyor.

Evsizlik: Büyüyen Bir Kriz

Tahminlere göre:

• Hollanda’da 28.000–29.000 evsiz insan var.

• Bunun yaklaşık 20.000’i Amsterdam ve Den Haag’ta yaşıyor.

Bu rakamlar bile gerçeği tam yansıtmıyor; çünkü:

• Arabasında yaşayan, geçici olarak arkadaşının/aile üyesinin yanında kalan, geliri olmadığı için sisteme görünmeyen birçok kişi istatistiklere giremiyor.

Artan evsizlikte: göçmen yoğunluğu, yetersiz barınak kapasitesi, sosyal konut açığı ve genel konut krizi başlıca etkenler olarak öne çıkıyor.

6. Yabancı Öğrencİler, İngİlİzce Bölümler ve Ekonomİk Etkİler

Hollanda, lisans düzeyinde yabancı öğrenci sayısını azaltmak için  bazı İngilizce programları daralttı veya kapattı.

Sonuç:

• Lisans programlarına gelen yabancı öğrenci sayısında azalma görüldü.

• Yüksek lisans ve doktora düzeyinde talep ise artmaya devam ediyor.

Ekonomik tarafta ise:

• Bu politikaların Hollanda ekonomisine 4–5 milyar € tutarında zarar verebileceği konuşuluyor.

• Bu sadece öğrenim ücretleri değil; aynı zamanda: öğrencilerin burada kalıp çalışmaması,o Uzun vadede ülkeye katkı vermemesi, tüketim ve kira ekonomisindeki kayıplar gibi dolaylı etkiler de cabası.

Hollanda, kısaca “yabancı öğrenciyi kısıtlama” politikasının bedelini önümüzdeki yıllarda daha net görecek.

7. Ekonomİ: AI Yatırımı, Drone Projelerİ, Büyüme ve Enflasyon

Ekim ayı ekonomik başlıkları arasında:

• Groningen’de 200 milyon €’luk yeni yapay zekâ yatırımı

• Ukrayna ile birlikte drone üretimi için ortak projeler

• Gazze’nin yeniden inşasında rol alarak, hem siyasi hem ekonomik açıdan pay sahibi olma çabası

Bunlar, Hollanda’nın gelecekte para kazanmayı düşündüğü yeni sektörler olarak dikkat çekiyor.

Büyüme, İflaslar ve Genel Görünüm

2025’in ilk üç çeyreği sonunda:

• Ekonomi %0,4 büyüdü

• Bu, beklenenden biraz daha iyi bir rakam

• Yıl sonu büyüme tahmini %1,2’den %1,4’e yükseltildi

İflaslar:

• Geçen yıla göre %26 azaldı

• Bunun önemli bir nedeni, daha önce yaşanan teknoloji iflasları dalgasının artık sona erdi.

Enflasyon: Ekim 2025

• Ekim 2025 enflasyonu: %3,1

• Bir önceki ay: %3,3Yıl genelinde enflasyon:  %3–3,5 bandında seyretti

• AB’nin hedeflediği %2 civarının hâlâ üzerinde

Enflasyonun başlıca sürükleyicisi: gıda fiyatları

8. Gazze, Protestolar ve Wİlders’in Açıklamaları

Gazze İçin Büyük Yürüyüşler

Hollanda’da:

• İsrail’in Gazze’de işlediği savaş suçlarına karşı, üçüncü büyük protesto yürüyüşü yapıldı.

Her seferinde katılım arttı; insanlar:

• Kırmızı kıyafetler,

• Karpuz temalı semboller,

• Filistin renkleriyle sokaklara çıktı.

Avrupa genelinde olduğu gibi Hollanda’da da:

• İsrail’e yönelik eleştirel açıklamalar,

• Silah satışlarının, iş birliklerinin tartışmaya açılması,

• “İnsani olmayan uygulamalar var mı?” sorusu sık sık gündeme geldi; ancak hâlâ somut ve radikal bir politika değişimi yok.

Wilders’in İsrail–Gazze Yorumları

Wilders, 7 Ekim sonrasını referans alarak:

• İsrail’in yaptıklarını “kaçınılmaz” olarak niteleyen, sivil kayıpları, açlık ve hastanelerin bombalanmasını gerekçelendiren açıklamalar yaptı.Bu yaklaşım: temel insani değerler açısından çok ağır eleştirildi, “Bugün onlara, yarın size de aynı şeyi söyleyebilir” kaygısını büyüttü.

Burada öne çıkan nokta şu: hiçbir toplum, hiçbir çocuk için “ölmesi kaçınılmazdı” diyebilmenin normalleşmemesi gerekiyor.

Gazze tartışması, Ekim ayında Hollanda’da sadece dış politika açısından değil, ahlaki ve insani değerler tartışmasının da merkezinde yer aldı.

Sonuç: Ekİm 2025, Hollanda İçİn Dönüm

Aylarından Biriydi

• Seçim süreci tamamlandı, D66’nın sürpriz zaferiyle yeni bir siyasi dönem başladı.

• Konut fiyatları ve satışları, hâlâ piyasanın ne kadar kızgın olduğunu gösteriyor.

• İşsizlikteki artış, evsizlik ve ayrımcılık verileri, sosyal devlet mekanizmalarının sınırlarını zorluyor.

• Yabancı öğrenciyi azaltma hamleleri, kısa vadeli politika tercihlerinin uzun vadeli ekonomik bedelini gündeme taşıyor.

• Gazze’ye yönelik tutum ve İsrail eleştirisi, Hollanda’da da vicdan, etik ve siyaset üçgenini yeniden tartışmaya açıyor.

Bir sonraki ayda, bu verilerin üzerine oturacak koalisyon süreci, yeni hükümet programı ve siyasetin yönü Ekim ayından devralınan en büyük miras olacak.